Beton is na water het meest gebruikte product in de gemeente Groningen. Het lijkt een duurzaam materiaal, maar is dat ook zo? De winning van zand en grind kosten veel energie en gaan ernstig ten koste van het landschap. Bij de fabricage van cement en staal komt zeer veel CO2 vrij, en dan moet het nog getransporteerd worden. Duurzaamheid van beton is daarom een belangrijk onderwerp voor Groningen, dat graag duurzaamste stad wil zijn.

Bij de deelnemers aan het nieuwe betonketenoverleg zitten producenten, afnemers, advieseurs en recycelaars, en verder de gemeente, brancheorganisaties, beroepsonderwijs. Allemaal hebben ze een beleid van duurzaam willen zijn, maar ze hebben ook allemaal een beperkte speelruimte, gedicteerd door de markt, overheidsregelgeving, of budgetten. Met een ketenoverleg kiezen de partijen ervoor om ieder binnen de eigen marges een stapje te maken richting duurzaamheid. Dat wordt onderling goed afgestemd zodat het gezamenlijke effect versterkt wordt en permanent kan zijn. Tenslotte wordt voor de uitvoering een gezamenlijke invoerdatum afgesproken om elkaar niet tegen te werken en de communicatie over de aanpassing te vereenvoudigen.

De eerste actie waarop dit principe wordt toegepast is het vergroten van het marktaandeel van granulaatbeton in de gemeente Groningen. Granulaatbeton is beton waar geen grind in zit, maar in plaats daarvan kleingebroken sloopbeton. Voor de meeste toepassingen maakt dat geen verschil, je ziet het niet, het is even sterk en gaat net zo lang mee. Bovendien zit er een flink milieuvoordeel aan: het vermindert de bergen bouwpuin, het voorkomt dat het landschap verandert in zand- en grindgaten, en het scheelt een heleboel gesleep met materiaal.

In de stad lijkt deze slag gemakkelijk te maken. Recyclingbedrijven als Recycling Maatschappij Groningen en Oosterhof Holman liggen aan het Winschoterdiep, op slechts een steenworpafstand van de Betonmortel Centrale Groningen. Het granulaat dat ze maken kan dus zo naar de buren. De Betonmortel Centrale Groningen heeft op zijn beurt al sinds jaar en dag granulaatbeton in de aanbieding voor de aannemers, het is niet meer dan een druk op de knop. Ook de aannemers zijn best bereid een stukje om te schakelen naar granulaatbeton. Architecten, constructeurs en adviseurs idem, die willen het best in de bestekken zetten. Veel duurder of goedkoper dan 'gewoon' beton is het ook al niet.

Helemaal simpel is het echter niet. Dingen veranderen, dat gaat niet zo hard in de bouw, ook niet als het nieuwe product kwalitatief net zo goed is. En sloopbeton vindt ook nu al een goede toepassing: in de wegenbouw, als fundamentmateriaal onder asfalt en straatstenen. Daar is ook wel ander materiaal voor beschikbaar, maar dat heeft technische bezwaren. Juist hier blijkt de meerwaarde van het nieuwe betonketenoverleg: zonder overleg verandert er niets, en door het overleg ontstaat er nu bij alle partijen belangstelling om te experimenteren en dingen gezamenlijk aan te pakken.

Ketenoverleg van het soort dat nu opstart is een idee van het Contactnet Duurzame Innovatie Noord-Nederland (CODIN). De gemeente Groningen werkt hierin samen met de Kamer van Koophandel, Syntens, de Natuur en Milieufederatie en anderen. Jack van der Palen, stad-Gronings architect en voorzitter van het betonketenoverleg: "Een ketenoverleg kun je uitbreiden als Lego. Op een actie waar de mensen warm van worden stapel je gemakkelijk volgende acties. Verder kun je uitbouwen naar andere gemeenten want beton doen ze overal. Bovendien werkt het idee net zo goed voor meubels, auto's en kleding, het kan in principe met alles. Het is dus een praktische manier om te werken aan een duurzame economie."

Bij de opening van het overleg is Urgenda aanwezig, een landelijke stichting voor duurzame ontwikkeling. Urgenda was afgelopen week in de hele provincie op bezoek bij duurzame projecten. Van der Palen: "Het verhaal van dit initiatief gaat snel rond, we krijgen nu aanmeldingen uit de recyclingsector en van adviesbureaus. Maar er is ook nog een lange weg te gaan. De wil is er maar de praktijk is vaak weerbarstig."

Bij de opening van het betonketenoverleg neemt het gezelschap de proef op de som. Onder toeziend oog van ruim 30 gasten wordt bij BCG van granulaat, zand en cement 9 kuub mortel gemengd en in een betonauto gegoten, bestemd voor een vloer in een bouwproject. Een kruiwagen vol gaat in een gietvorm voor proefstukken. Een eerder uitgehard proefstuk wordt in de pers gedaan en zo zwaar belast dat het bezwijkt. De betonspecialisten zijn tevreden: granulaatbeton ruikt als nieuw en is zo sterk als een huis.

Twaalf industriële bedrijven in de gemeenten Groningen, Leeuwarden, Emmen en Hoogeveen gaan binnen het project ieder hun productontwikkeling ombuigen in de richting van Cradle to Cradle (C2C). Daarbij is een belangrijk uitgangspunt dat alle afval volledig herbruikbaar is in een productieproces, of biologisch afbreekbaar is. De bedrijven kunnen het project afsluiten met een C2C-certificaat. De kennis die zij opdoen wordt met een grote groep bedrijven, overheden en kenniscentra gedeeld. De betrokken gemeenten, innovatiespecialist Syntens en C2C experts staan klaar om geïnteresseerde bedrijven te assisteren. Doel van het project is dat zo veel mogelijk bedrijven, adviseurs, kennisinstellingen en overheden in Noord-Nederland ervaring opdoen met duurzame innovatie, gericht op Cradle to Cradle. De provincies Groningen, Fryslân en Drenthe hebben 200.000 euro beschikbaar gesteld voor het project.

CODIN
Het contactnet Duurzame Innovatie Noord-Nederland (CODIN) coördineert onder meer het C2C-project en zorgt voor opbouw en een zo breed mogelijke verspreiding van praktische informatie over dit onderwerp. CODIN is een netwerk van bedrijven, organisaties, overheden en kennisinstellingen dat gestart is op initiatief van negen organisaties: de Kamer van Koophandel Noord-Nederland, de gemeenten Groningen en Leeuwarden, Syntens, de drie Natuur- en Milieufederaties in het noorden, TechnologieCentrum Noord-Nederland en adviesbureau Hunesus. Door als partijen samen te werken, wil CODIN het marktaandeel voor duurzame producten en diensten in Noord-Nederland vergroten. Inmiddels hebben enkele tientallen bedrijven en organisaties zich aangesloten bij CODIN.

Aanmelden
De projectaanpak van C2C-productontwikkeling is ontwikkeld door CODIN, Syntens en de vier gemeenten. Syntens begeleidt de bedrijven bij het inzichtelijk maken van duurzame innovatiekansen en de vertaling daarvan naar nieuwe omzet. Syntens helpt ook bij het inschakelen van C2C specialisten. Industriële bedrijven in de gemeenten Leeuwarden, Groningen, Emmen en Hoogeveen die geïnteresseerd zijn in het Cradle2Cradle project, kunnen contact zoeken met de gemeente, Syntens of de Kamer van Koophandel. Informatie over CODIN en het C2C-project is te vinden op: