Elly Pastoor, oud-wethouder van Groningen, wijst op de grote kantelpunten die we meemaken: “Klimaatverandering, peak oil, plastic soup. Maar ook opraken van cruciale grondstoffen en de dramatische achteruitgang van bodemvitaliteit. En vergeet niet de sociale kant van duurzaamheid: duurzame inzetbaarheid, sociale cohesie, fair trade, etc. Alles wijst op de noodzaak van grootschaliger samen te werken.”
Ook hier in de regio beseft men dat het roer om moet. Dat is te zien aan de deelname aan de Koploperprojecten, de oprichting van het Netwerk Circulair Fryslân, en de groeiende belangstelling van ondernemers voor een hele reeks netwerken: Duurzom, MVO Nederland, Assen voor Assen, Groningen 3P0, Uitdaging, InspirID, Eemsdelta Green, Healthy Ageing, Duurzame Dates, Greendrinks. Rond MVO zijn het er inmiddels zoveel dat er een alliantie van netwerken ontstaat en dat er nieuwe meta-concepten als Noorden Duurzaam opkomen die duurzaamheid naar het volgende niveau willen tillen.
Bestuurslid Ko Henneman: “Het nieuwe van Noorden Duurzaam is dat de vereniging niet alleen openstaat voor bedrijven en particulieren, maar ook een aanbod heeft voor sector- en brancheorganisaties, netwerken en overheden. Dus op het niveau van koepels boven de markt, oftewel het maatschappelijk middenveld. Met die koepels gaat het gesprek over wat er komt ná de voorbeeldprojecten, namelijk maatschappijbrede omslagprojecten. Bijvoorbeeld bewustwordingscampagnes, marktbrede convenanten of verduurzamen van complete productketens. Ook op overheidsniveau is dan veel te doen, want omslagen moeten worden doorvertaald in regelgeving, stimuleringsbeleid en onderwijs.”
Verenigingscoördinator Peter Bootsma vult aan: “Die volgende stap in duurzaamheid gaat niet vanzelf. Wij maken het daarom eenvoudiger voor koepelorganisaties om samen grote projecten te organiseren. Liefst zo dat de leden van die koepels massaal kunnen deelnemen, dan heb je bereik en effect bij veel bedrijven en particulieren. Dat is de kern.”
Het concept van Noorden Duurzaam hiervoor heet ‘tafels’. Een tafel is een bestaande koepelorganisatie die zich aansluit, zoals de Friese Milieu Federatie, maar het kan ook een nieuw verband zijn, bijvoorbeeld van bedrijven in de energiesector, of van woningeigenaren die energiezuinig willen wonen. Tafels kunnen dus heel divers zijn, maar ze hebben altijd een duidelijke focus, bijvoorbeeld op een sector of een keten.
Het doel van de tafels is dus omslagprojecten op gang krijgen, maar niet zomaar in het wilde weg, bij Noorden Duurzaam moet er eerst huiswerk gedaan worden. De tafels richten zich daarbij op drie hoofdvragen: Welke duurzaamheidskwesties willen we op de politieke agenda zien? Met welke projecten pakken we die kwesties aan? En in welke trendcijfers laten we de resultaten zien?
Bootsma: “Kwesties, projecten, trends. Een tafel die dit rijtje goed kent is niet alleen een interessant verzamelpunt, maar kan ook een spreekbuis zijn waar naar geluisterd wordt, een initiatiefpunt dat talent aantrekt, en een statistiekbureau waar op gevaren wordt. Dan schiet het beter op met de transitie. Een extra winst ontstaat omdat de tafels allemaal aan deze vragen werken. Ze spreken dus één taal. Zo werken ze beter samen en krijgen ze meer voor elkaar. En dat is nieuw, niet alleen in het Noorden maar voor heel Nederland.”
Wat hebben ondernemers daaraan? Marco Agema, eigenaar van het Duurzaamste Cafetaria van Nederland, ‘Friet van Piet’ in Groningen, is mede-initiatiefnemer van Groningen 3P0, een lokaal netwerk van duurzame ondernemers. Agema: “We ontwikkelen met enkele gemotiveerde ondernemers een klimaatklok. Die klok laat in onze etalages en op openbare plekken real time zien hoe het klimaat ervoor staat en hoe het opschiet met lokale initiatieven. Via Noorden Duurzaam ontstaat er nu een tafel waarin de Rijksuniversiteit Groningen meehelpt om de indicatoren goed te krijgen. Dat helpt dus bij de opschaling naar meer ondernemers.” In Leeuwarden is Bartels Infra lid van de vereniging. Adjunct-directeur Bauke Dijk: “Als modern bedrijf denken we commercieel èn maatschappelijk. We willen dus bijdragen aan de circulaire economie maar ook kunnen profiteren daarvan. Daarom nemen we deel aan de Ketentafel Beton Fryslân. Met collega's uit alle betrokken sectoren bedenken we daar nieuwe mogelijkheden voor duurzaam beton. Dat is wat ons betreft de winst van tafels: ze creëren plekken waar je samen eigenaar bent van de hele keten, en dus ook van de kansen daarin. Dan wordt co-creatie vanzelfsprekend.”
Beleidsontwikkelaar coördinatie voedselbeleid Gemeente Groningen Wout Veldstra: "Ik heb dan wel geen MKB-bedrijf, maar ik ben wel ernstig tevreden met de ketentafel! Het lijkt erop, dat we op deze manier samen met ondernemers, instellingen en consumenten de concretisering van het regionale voedselbeleid bereiken. Tot nu toe was het nog maar afwachten hoe het zich zou ontwikkelen, maar dit geeft grip op transitie."
De tafels bij Noorden Duurzaam zijn permanent, want ze staan voor onderwerpen die voor onbepaalde tijd aandacht verdienen, zoals duurzaam bouwen en duurzaam onderwijs. Zowel de nieuwe als de aangesloten tafels zijn democratisch, want ze moeten immers een brede achterban vertegenwoordigen. Ze hebben dus een voorzitter, een secretaris en een penningmeester. Om de spreekwoordelijke landdag te vermijden ontwikkelt de vereniging een stemsysteem. Daarmee kunnen de leden ‘vanaf de bank’ meehelpen om kwesties en projecten in de goede volgorde te zetten. De vereniging ondersteunt de tafels verder met communicatie en administratie, en organiseert onder andere tafelmarkten waar de tafels aan ledenwerving en onderlinge uitwisseling kunnen doen.
De nieuwe werkwijze biedt kansen voor ondernemers die niet alleen hun bedrijf maar die als opinieleider hun hele sector willen verduurzamen. Zo is Jaap Adamse met zijn bureau Meneer Regezma actief voor duurzame inzetbaarheid. Hij zegt: "Maak MVO meetbaar. Als ondernemer moet je zorgen dat het succes zichtbaar wordt en tot uiting komt in productiviteit, omzetgroei en winst." Typisch een onderwerp dat vraagt om brede samenwerking. Via de tafel Duurzame Inzetbaarheid kan die meetbaarheid een nieuw en marktbreed project worden. Martha Buning van Scrum.frl: “Als iets niet lukt heb je niet gefaald maar geleerd. Richten op wendbaarheid van je organisatie, samenwerken, leren van elkaar en concrete resultaten opleveren. Scrum kan daarbij helpen.” Ook daar zit een economiebrede vraag in: welke methoden kunnen helpen om MVO meer vaart te geven? Een MVO-tafel kan dat inventariseren in een wegwijzer. Ellen van Acht van Kuub: “In het Noorden is in nieuwbouw energieneutraal de standaard. Daar praten we niet meer over, dat doen we gewoon.” De grondhouding is er dus, maar sluit de regelgeving daar al bij aan? De tafel voor Circulaire Economie in de Bouw onderzoekt het.
Werken met marktbrede of ketenbrede tafels is zodoende voor iedere sector relevant. Het tafel-concept van Noorden Duurzaam is daarmee een nieuw antwoord op hoe er grootschaliger samengewerkt kan worden om duurzaamheid te versnellen.
Bron: A7 Business Magazine (editie maart)
